Obligacje: Obowiązki Administratora Zabezpieczeń po upływie terminu na wykup obligacji

Praca administratora zabezpieczeń dzieli się w mojej ocenie na trzy etapy: do ustanowienia zabezpieczenia, w toku życia obligacji, po upływie terminu na wykup obligacji. Każdy z tych etapów rządzi się różnymi prawami i dzisiaj spróbuję Państwu przybliżyć czym te trzy etapy się od siebie różnią.
Większość obligacji emitowana jest jako obligacje niezabezpieczone. Oznacza to, że w dacie, w której emisja dochodzi do skutku, obligacje nie są w żaden sposób zabezpieczone. To co otrzymuje obligatariusz to zobowiązanie czyli de facto przyrzeczenie/obietnicę: po pierwsze, że w zamian za „pożyczenie” pieniędzy, obligatariusz otrzyma stosowne „wynagrodzenie” (odsetki), a po drugie, że zabezpieczeniem tych obligacji będzie np. hipoteka. Jest to moment, w którym praca administratora koncentruje się głównie wokół tego, aby umowa o administrowanie została skutecznie zawarta. Skutecznie, czyli w odpowiedniej formie. Obowiązkiem emitenta zaś, jest doprowadzenie do ustanowienia zabezpieczenia, o czym emitent winien na bieżąco informować administratora zabezpieczeń.

Z chwilą, w której zabezpieczenie zostaje ustanowione, obowiązki administratora w zakresie administrowania takim zabezpieczeniem uzależnione są od tego, co zawarto w umowie pomiędzy emitentem, a administrowaniem. Nie ma w zasadzie żadnych konkretnych ustawowych obowiązków administratora – ustawodawca przewidział instytucję administrowania, wyłącznie celem zrzeszenia obligatariuszy w jednym podmiocie i nakazał, by działał w interesie „obligatariuszy” oraz reprezentował ich interesy. W praktyce najistotniejszym jest to, żeby pilnować, czy z zabezpieczeniem nie dzieje się nic, co mogłoby prowadzić do upadku zabezpieczenia, w szczególności reagować np. na orzeczenia, które mogłyby do takiego skutku doprowadzić. Zdarzyło nam się np., że w toku życia obligacji otrzymaliśmy z sądu postanowienie o wykreśleniu hipoteki, mimo że nikt uprawniony takiego wniosku w zakresie tej konkretnej księgi wieczystej nie składał. Okazało się, że sąd się pomylił, natomiast dojście do tego wymagało od nas podjęcia wielu czynności, w tym czynności odwoławczych. Szczęśliwie hipoteka utrzymała się, a obligatariusze nie utracili swojego zabezpieczenia.

Kluczem do tego, jak będą kształtowały się obowiązki administratora po upływie terminu na wykup obligacji, jest okoliczność czy zostały one wykupione, czy też nie.

Jeżeli bowiem, obligacje szcześliwie wykupiły się w terminie, to obowiązki te ograniczają się w zasadzie do uwolnienia przedmiotu zabezpieczenia. W praktyce sprowadza się to do złożenia stosownych oświadczeń bądź wniosków np. do rejestru zastawów. Takie wnioski winny zostać rzecz jasna prawidłowo sporządzone oraz powinny zawierać dokumenty, których wymaga ustawa. Najważniejszym dokumentem w tym zakresie jest de facto Zaświadczenie o zamknięciu ewidencji obligacji – jest to dokument, z którego de facto wynika, że podmiot, który prowadził ewidencję dla danych obligacji zamknął ją, albowiem wszystkie obligacje zostały spłacone.

Sytuacja administratora diametralnie zmienia się w sytuacji, w której obligacje nie zostały wykupione w terminie. Jest to bardzo gorący okres w pracy administratora, albowiem jest to moment, w którym prawie wszyscy obligatariusze próbują dowiedzieć się czegoś na temat swoich obligacji – większość z nich dopiero na tym etapie ustala czy obligacje w ogóle zostały zabezpieczone.

W pierwszej kolejności dochodzi do wzmożonego kontaktu na linii administrator – emitent. Administrator winien ustalić, czy sytuacja, z którą mierzą się obligatariusze ma charakter przejściowy, czy trwały. Z reguły bowiem obligacje emitowane są na potrzeby różnego rodzaju inwestycji, często budowlanych, wobec czego naturalnym jest, że w takim procesie mogą i zdarzają się opóźnienia. Większość sytuacji, kończy się w ten sposób, że obligacje zostają wykupione, kwestia tylko ile dodatkowo muszą czekać obligatariusze.

Wbrew pozorom, powyższe zadanie administratora jest absolutnie istotnym etapem, albowiem rola administratora, w sytuacji kiedy nie ma nadziei na dobrowolne spełnienia świadczeń obligatariuszy, sprowadza się de facto do skierowania sprawy na drogę sądową w zakresie przedmiotu zabezpieczenia. Aby to jednak zrobić, należy przed sądem wykazać, czy droga przedsądowa (mediacje itd.) została wyczerpana.

W sytuacji, w której obligatariusze nie chcą czekać na przedłużający się proces wykupu obligacji i żądają od administratora podjęcia działań, administrator winien przede wszystkim uzyskać aktualną listę obligatariuszy. Tak jak wspominałam we wcześniejszym artykule, wbrew Państwa oczekiwaniom, aktualna lista osób, które posiadają dane obligacje nie wynika z uchwały o przydziale obligacji (dysponuje nią emitent i powinien wydać ją administratorowi). Uchwała o przydziale obligacji stanowi wyłącznie o tym, kto kupił dane obligacje w dacie ich emisji. W sytuacji, kiedy np. obligacje „żyły” przez trzy lata, to lista jest aktualna, ale na dzień przypadający na 3 lata wstecz. Pragnę przypomnieć, że w tym przykładowym trzyletnim okresie obligacje podlegały swobodnemu obrotowi, wobec czego każdy z obligatariuszy mógł w międzyczasie obligacje sprzedać albo np. mogły ona zostać przedterminowo wykupione. Tak jak Państwu wspomniałam, takie przypadki spotkały nas wielokrotnie – w zasadzie żadna egzekucja z obligacji nie przebiegła u nas w taki sposób, żeby lista obligatariuszy z daty, w której emitent podjął uchwałę o przydziale, pokrywała się z listą obligatariuszy w dacie egzekucji.
Dodam również, że aktualnej listy obligatariuszy nie uzyskamy bezpośrednio od podmiotu, który prowadzi ewidencję – w praktyce wystąpić o taki dokument musi emitent. Podmiot prowadzący ewidencję nie może przekazywać komukolwiek Państwa danych osobowych – nie wyłączając administratora.

Tym samym zadaniem administratora na tym etapie jest to, aby poinformować Państwa, w sposób przyjęty w umowie o administrowanie o konieczności przedłożenia stosownych dokumentów. Administrator z reguły oczekuje od Państwa świadectwa depozytowego oraz wszelkiej korespondencji kierowanej przez Państwa do emitenta. Zadaniem administratora jest kompletne zgromadzenie dokumentacji, a na jej podstawie podjęcie dalszych czynności, w szczególności wezwanie do przedsądowego uregulowania Państwa należności wynikających z obligacji oraz w przypadku bezskutecznego upływu terminu na ich uregulowanie, przygotowanie pozwu do sądu.

Jest to moment, w którym praca administratora jest kluczowa i bardzo intensywna. Administrator musi przeanalizować dokumentację przedłożoną przez Państwa i Emitenta, musi dokonać stosownych obliczeń w zakresie opłat sądowych. Następnie, w przypadku braku uregulowania opłaty sądowej przez emitenta, administrator musi wyliczyć opłatę sądową przypadającą na każdego obligatariusza i wezwać obligatariuszy do uiszczenia opłat sądowych. Z chwilą zebrania ww. opłat, o ile emitent albo podmiot udzielający zabezpieczenia, w dalszym ciągu nie prezentuje żadnej propozycji ugodowej, administrator kieruje sprawę do sądu. Ile trwa takie postępowanie, czego można się podczas niego spodziewać, spróbujemy Państwu przybliżyć w kolejnym artykule. Tytułem wstępu napomkniemy, że trwa to niestety z reguły nie miesiącami, ale latami.

autor: Paulina Stańczak-Wypych – adwokat