Auto zastępcze: Okres najmu przy szkodzie całkowitej

• Pojazd zastępczy przysługuje poszkodowanemu do czasu wypłaty odszkodowania za szkodę całkowitą.
• Ubezpieczyciel odpowiada za koszty najmu pojazdu zastępczego w okresie niezbędnym do nabycia nowego pojazdu mechanicznego.
• Sąd Najwyższy orzekł, że koszty najmu pojazdu zastępczego są adekwatne do szkody pozostającej w związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodzącym.
• Ubezpieczyciel odpowiada również za koszty najmu pojazdu zastępczego po wypłacie odszkodowania, do momentu nabycia nowego pojazdu przez poszkodowanego.
• Poszkodowany ma obowiązek zapobiegania zwiększaniu się szkody i powinien nabyć nowy pojazd bez zbędnej zwłoki od momentu otrzymania odszkodowania.

W dniu dzisiejszym chciałabym pochylić się nad zagadnieniem szkody całkowitej w świetle czasu, na jaki „przysługuje” nam auto zastępcze. Zakłady ubezpieczeń często wywodzą, iż auto zastępcze przysługuje poszkodowanemu, niemniej wyłącznie do dnia poinformowania poszkodowanego o zakwalifikowaniu szkody, jako szkody całkowitej. Podkreślenia wymaga fakt, iż poszkodowanemu należy się auto zastępcze na czas likwidacji szkody, która w w kontekście szkody całkowitej obejmuje okres od dnia wystąpienia szkody – do wypłaty odszkodowania poszkodowanemu, a nawet dłużej, o czym poniżej.

Pragnę podkreślić, że refundacja kosztów najmu auta zastępczego powinna obejmować okres najmu pojazdu zastępczego w czasie, którego poszkodowany nie mógł, nie z własnej winy, korzystać z własnego pojazdu. Do momentu, gdy szkoda nie zostanie zlikwidowana, poszkodowany ma prawo do wynajęcia pojazdu zastępczego.

Jak wspomniałam powyżej, towarzystwa ubezpieczeń niejednokrotnie prezentują stanowisko, że owszem są obowiązani do wypłaty odszkodowania, jednakowoż tylko za okres od daty wynajmu pojazdu zastępczego (daty szkody) do dnia otrzymania przez poszkodowanego informacji o zakwalifikowaniu szkody jako całkowitej. Jak można uznać, że powzięcie przez poszkodowanego informacji o tym, że jego szkoda jest szkodą całkowitą, stanowi zakończenie likwidacji szkody? Ciężko dopatrzeć się logiki w takim zapatrywaniu się na to zagadnienie, albowiem co poszkodowany miałby z tą informacją zrobić? Przecież nie zakupi za tą informację nowego samochodu, tylko będzie oczekiwał na środki od ubezpieczyciela, za które będzie mógł zakupić nowy samochód.

22 listopada 2013 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę o sygnaturze III CZP 76/13 w której stwierdził, że „Odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego, jeżeli odszkodowanie ustalone zostało w wysokości odpowiadającej różnicy pomiędzy wartością pojazdu mechanicznego sprzed zdarzenia powodującego szkodę, a wartością pojazdu w stanie uszkodzonym, którego naprawa okazała się niemożliwa lub nieopłacalna (tzw. szkoda całkowita)”

W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że w przypadku wystąpienia tzw. szkody całkowitej „w zakresie szkody pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodzącym wchodzą koszty najmu pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia nowego pojazdu.”

Co więcej Sąd Najwyższy wskazał, że „Sąd Najwyższy w obecnym składzie nie podziela poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 8 września 2004 r., IV CK 672/03 (niepubl.), w którym przyjęto, że odszkodowanie może obejmować koszty najmu pojazdu zastępczego jedynie do chwili zapłaty odszkodowania. Przyjęcie takiej wykładni prowadzi do istotnego pogorszenia sytuacji prawnej poszkodowanego posiadacza pojazdu, który poniósł tzw. szkodę całkowitą, w stosunku do posiadacza pojazdu, którego szkoda podlegałaby naprawieniu przez zwrot przez ubezpieczyciela kwoty niezbędnej do dokonania naprawy. W pierwszym przypadku poszkodowany mógłby jedynie żądać zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego tylko do czasu wypłaty odszkodowania, podczas gdy w drugim przypadku – jak się przyjmuje jednolicie w judykaturze – mógłby domagać się zwrotu poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego za cały okres niezbędny do dokonania naprawy uszkodzonego pojazdu, w którym nie mógł korzystać z uszkodzonego pojazdu.”

Należy więc stwierdzić jednoznacznie, że towarzystwo ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność nie tylko za okres do wypłaty poszkodowanemu odszkodowania, które umożliwi mu zakup nowego pojazdu, ale również jego odpowiedzialność wykracza poza tą datę do momentu rzeczywistego nabycia przez poszkodowanego nowego pojazdu. Ustalając ten okres należy mieć oczywiście na względzie obowiązek poszkodowanego do zapobiegania zwiększaniu się szkody, a więc powinien on nabyć nowy pojazd bez zbędnej zwłoki od momentu otrzymania odszkodowania. W praktyce okres 7 dni z reguły zostaje uznany za uzasadniony. Dopiero bowiem wypłata poszkodowanemu odszkodowania umożliwiła mu zakup nowego pojazdu, wcześniej poszkodowany nie dysponował środkami finansowymi umożliwiającymi mu zakup nowego pojazdu.

autor: Paulina Stańczak-Wypych – adwokat