Noriet z sądu: Transakcje handlowe i ich wpływ na zabezpieczenie sądowe

Udzielenie przez Sąd zabezpieczenia roszczenia pieniężnego na czas toczącego się postępowania sądowego stanowi jeden ze sposobów zagwarantowania możliwości realizacji roszczenia po ewentualnym uzyskaniu wyroku zasądzającego świadczenie (oczywiście pod warunkiem, że mamy majątek pozwanego, na którym możemy takie zabezpieczenie ustanowić). Pierwszym krokiem do jego uzyskania jest jednak zgłoszenie stosownego wniosku – albo przed wszczęciem postępowania sądowego, albo już w piśmie inicjującym postępowanie sądowe. Warunki udzielenia przez Sąd zabezpieczenia określa art. 730¹ § 1 kpc. Zgodnie z jego treścią:

„Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia”

Pamiętajmy jednak o wyjątku z art. 753 kpc – a więc sprawach,  w których dochodzimy zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych, nie jest wymagane wykazywanie interesu prawnego, wystarczające jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia.

Czym jest więc ten enigmatyczny interes prawny? Zgodnie z brzmieniem kodeksu postępowania cywilnego interes prawny stanowi okoliczność wskazująca, iż brak udzielenia zabezpieczenia, o które wnosimy, uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Okolicznością taką może być przykładowo wskazanie sądowi na fakty świadczące o tym, że pozwany podejmuje działania mające na celu wyzbywanie się majątku przed wierzycielami lub też okoliczności wskazujące na jego pogarszającą się sytuację ekonomiczną. Oczywiście wskazanie Sądowi ww. okoliczności nie skutkuje automatycznie wydaniem orzeczenia w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia, gdyż decyzję tę podejmuje każdorazowo sąd z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy.

Dodany do art. 730¹ kpc na mocy ustawy z 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych paragraf oznaczony numerem 2¹ w sposób istotny modyfikuje przesłanki udzielenia przez Sąd zabezpieczenia w sprawie cywilnej, w której powodem jest strona dochodząca roszczeń z tytułu transakcji handlowej. Celem zastosowania przedmiotowego przepisu muszą więc zostać spełnione łącznie następujące warunki:

• dochodzone roszczenie musi wynikać z transakcji handlowej a więc umowy, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatnego świadczenia usług zawarta pomiędzy podmiotami wskazanymi w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych i umowa ta zawarta zostaje w związku z wykonywaną przed te podmioty działalnością,
• wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych,
• dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.

Szczególnej uwadze polecam sposób sformułowania warunku odnoszącego się do wartości transakcji handlowej – następuje tu bowiem rozdzielenie kwoty transakcji handlowej od wartości dochodzonego roszczenia. Nawet jeżeli strona powodowa występuje o zabezpieczenie roszczenia w kwocie poniżej 75 000 zł, ale wartość transakcji handlowej zawartej pomiędzy stronami sporu przekracza tę kwotę, nie będzie możliwe zastosowanie przedmiotowego przepisu.

W sytuacji łącznego spełnienia wskazanych powyżej warunków, zgodnie z brzmieniem art. 730¹ § 2¹ kpc, interes prawny w przypadku dochodzenia roszczeń z takiej transakcji uznaje się za uprawdopodobniony ex lege.

Przedmiotowy przepis budzi wątpliwości interpretacyjne i stanowi niewiadomą pod kątem podejścia do nowej regulacji składów orzekających, szczególnie mając na uwadze istotę postępowania zabezpieczającego, które ma na celu udzielenie zabezpieczenia roszczeń w sytuacji, kiedy zagrożony jest interes prawny strony dochodzącej swoich roszczeń w postępowaniu sądowym. Co natomiast w sytuacji, kiedy dłużnik (strona pozwana) dysponuje na tyle dobrą sytuacją finansową, fakt ten znany jest sądowi i nie istnieje nawet potencjalne zagrożenie bezskutecznością egzekucji w przypadku braku udzielenia zabezpieczenia stronie powodowej dochodzonego roszczenia?  Czy w takiej sytuacji, mając na względzie brzmienie i treść omawianego art. 730¹ § 2¹ kpc strona zobowiązana ma szansę w postępowaniu zażaleniowym doprowadzić do zmiany orzeczenia o zabezpieczeniu poprzez jego oddalenie, pomimo spełnienia warunków określonych szczegółowo w tym przepisie?

W mojej ocenie brak podstaw do stosowania takiej interpretacji, szczególnie mając na względzie kategoryczne brzmienie przepisu art. 730¹ § 2¹ kpc, gdzie zostało użyte sformułowanie „interes prawny uważa się za uprawdopodobniony” zamiast chociażby „interes prawny może zostać uznany za uprawdopodobniony”. Powyższe wskazuje raczej na obligatoryjne zastosowanie przez sąd ww. przepisu i udzielenie zabezpieczenia roszczenia w sytuacji spełnienia warunków określonych w przedmiotowym przepisie, oczywiście pod warunkiem uprawdopodobnienia faktu istnienia roszczenia po stronie dochodzącej zabezpieczenia. Praktyka sądowa jednak z pewnością  zweryfikuje sposób interpretacji i zastosowania przedmiotowego przepisu, na co z niecierpliwością czekamy, aby móc jeszcze sprawniej działać w celu zabezpieczania interesów naszych klientów – przedsiębiorców dochodzących zapłaty z transakcji handlowych.

autor: Marta Piekarska – radca prawny